Pedicab Yerine Türkçesini Yazmak

Pedicab, "bisiklet taksi" demektir.



Pedicab yerine bisiklet taksi demenin bir sakıncası yoktur.









ıstırab mı ızdırap mı??

Tıraş mı Traş mı?

Anadolumuz Nasıl Yazılır??

Vaat Etmek mi Vâdetmek mi?

Herşey Nasıl Yazılır?

Mademki Birleşik mi Yazılır Ayrı mı?

Mademki kelimesindeki -ki ilgi eki ki değildir çünkü ilgi eki -ki söz dizimini tersine çevirir;



Gözlerimin rengini unuttuğunu duydum

-> Duydum ki unutmuşsun gözlerimin rengini



Oysa "mademki" kalıbıyla "madem"in kullanımı arasında ciddi bir fark yoktur;



Madem yerçekimi var Ay neden Dünya'nın üstüne düşmüyor?

-> Mademki yerçekimi var Ay neden Dünya'nın üstüne düşmüyor.



Bu yüzden ki'nin ayrıl yazılmasına gerek yoktur. Mademki şeklinde birleşik yazımı TDK da doğru kabul etmektedir.







ıstırab mı ızdırap mı??

Tıraş mı Traş mı?

Anadolumuz Nasıl Yazılır??

Vaat Etmek mi Vâdetmek mi?

Herşey Nasıl Yazılır?

Camii mi Camisi mi?

Cami kelimesinin sonunda gizli sessiz (ayın) olduğu için geleneksel cami isimleri;



Süleymaniye Camii (Cami'i)

Selimiye Camii (Cami'i)



şeklinde yazılır ama ayın harfinin günümüz Türkçesinde hükmü kalmadığını savunanlar da vardır (Necmiye Alpay, Hıncal Uluç) ve özellikle, nispeten yani olan bazı camiler için



Levent Camisi

Şişli Camisi



gibi kullanımlar görülmektedir.



En makulu özel isimlerde "* Camii" yapısını korumak ama gündelik cümlelerde bunu aramamaktadır. Mesela "O cami bir Şii camisidir", "Arap Camii İstanbul'un en eski camisidir" gibi kullanımlar makuldür.





ıstırab mı ızdırap mı??

Tıraş mı Traş mı?

Anadolumuz Nasıl Yazılır??

Vaat Etmek mi Vâdetmek mi?

Herşey Nasıl Yazılır?

Yemek - Yenmek - Yenilmek

"Yenilebilir" ifadesi "mağlup olabilir" anlamına gelir.

Yenmesi mümkün olana ise "Yenebilir" demek lazım.



Oysa şöyle başlıklar var:



kadikoy de yemek yenilecek yer -> kadıköy'de yemek yenecek yer

ders calisirken yenilebilecek seyler -> ders çalışırken yenebilecek şeyler

rejim yaparken yenilebilecek seyler -> rejim yaparken yenebilecek şeyler

yenilebilir ic camasiri -> yenebilir iç çamaşırı

tecrube yenilen kaziklarin bileskesidir -> tecrübe yenen kazıkların bileşkesidir ...



Bu örneklerde hep gereksiz çift edilgenlik var.



Bununla birlikte

"Yenilir yutulur" Google'a göre kalıp olarak "Yenir yutulur"dan daha çok kullanılıyor.



Hayranı olduğum rahmetli Ömer Asım Aksoy bile deyimler sözlüğüne bunu "yenilir yutulur..." diye almış. Başka örnekler üzerinden gittiğimizde ise Ömer Asım Aksoy dahil her kaynakta "tadından yenmemek"-"tadından yenmez", "her kuşun eti yenmez", "papaza kızıp oruç yenmez" vs.

kullanımının tercih edildiğini görüyoruz.



Benzer şekilde "yenilmek" ifadesine baktığımız zaman "yenilen pehlivan güreşe doymaz" kullanımını görüyoruz. Yani literatürde %100 tutarlılık yoksa bile büyük oranda çift edilgen kullanmama kuralı geçerli.



"Yenilir yutulur cinsten"i yaygın galat kontenjanından saklı tutup diğerlerini tek edilgene indirgersek hatanın yaygınlaşmasını önleriz.









ıstırab mı ızdırap mı??

Tıraş mı Traş mı?

Anadolumuz Nasıl Yazılır??

Vaat Etmek mi Vâdetmek mi?

Herşey Nasıl Yazılır?

Servi mi Selvi mi

TDK ne yazık ki servi kelimesini de selvi kelimesini de kılavuzuna almamıştır. Bitki bilimleri sözlüğünde ise "selvi" yazımını tercih etmektedir.



Dil Derneği yazım kılavuzunda "selvi" yazımı önerilmektedir.



Selvi yazımı günlük dilde de daha çok tercih edilmektedir. Hatta "Selvi Boylum Al Yazmalım" şeklinde edebiyatta da tescillenmiştir.





Bununla birlikte kelimenin aslı "servi"dir. Zamanla deforme olarak selvi şeklini almıştır.



Yaygın kullanımı ve klasik eserlerdeki kullanımı gözeterek "selvi" demek daha uygundur.







ıstırab mı ızdırap mı??

Tıraş mı Traş mı?

Anadolumuz Nasıl Yazılır??

Vaat Etmek mi Vâdetmek mi?

Herşey Nasıl Yazılır?

Sûkûtu Hayal - Sûkût-ı Hayal

Düşkırıklığı anlamına gelen bu ifade Arapça bir isim tamlamasıdır ama Türkçede bu tür tamlamalar Farsça terkibe göre yazılır.



O nedenle "Sükut-ı Hayal" diye yazmak daha doğrudur.



İl
k kelimenin yazımı için bkz. Sükut Nasıl Yazılır









ıstırab mı ızdırap mı??

Tıraş mı Traş mı?

Anadolumuz Nasıl Yazılır??

Vaat Etmek mi Vâdetmek mi?

Herşey Nasıl Yazılır?

Kul Nesimi - Seyyid Nesimi

Seyyid Nesimi'nin "Nesimi" başlığında işlenmesi bence isabet olmuş. Nesimi derken Seyid İmameddin Nesimi kast edilir. Hem "Nesimi Divanı" adıyla bilinen eser Seyyid Nesimi'ye aittir.


Kaldı ki Kul Nesimi'nin Nesimi mahlasını almasının nedeni kendisi gibi Alevi büyüğü olan Seyid İmameddin Nesimi'dir. Nesimi isminin adeta "patent"i Seyid Nesimi'ye aittir yani.






ıstırab mı ızdırap mı??

Tıraş mı Traş mı?

Anadolumuz Nasıl Yazılır??

Vaat Etmek mi Vâdetmek mi?

Herşey Nasıl Yazılır?

Aşkenazi mi Aşkenazca mı Yidce mi Yidiş mi

Aşkenazi'deki -i nisbesi aidiyet belirtir. Aşkenaz İbranca "Alman" anlamına gelir, Aşkenazi ise Almanya'ya ait/Almanya'dan anlamındadır. Biraz İbrani, İbranca, İbranice üçlemesi gibi denilebilir.



Yidce ya da Aşkenazca, Aşkenazice üçü de doğrudur. Üçü arasında en yaygın kullanılanı "Yidce"dir.











ıstırab mı ızdırap mı??

Tıraş mı Traş mı?

Anadolumuz Nasıl Yazılır??

Vaat Etmek mi Vâdetmek mi?

Herşey Nasıl Yazılır?

Sevan Gölü mü Gökçe Göl mü

Söz konusu gölün adı Dede Korkut destanlarında dahi Gökçe Göl diye geçmektedir.

Oturmuş isimdir.






Dede-Korkut Oǧuznâmeleri [yazan] Kirzioǧlu M. Fahrettin








ıstırab mı ızdırap mı??

Tıraş mı Traş mı?

Anadolumuz Nasıl Yazılır??

Vaat Etmek mi Vâdetmek mi?

Herşey Nasıl Yazılır?

Ara Karar mı Ara Kararı mı

Doğrusu "ara karar" olmalı. Nihai karar verilene kadar uygulamada kaldığı için geçici (interim) karar anlamında.


"Ara kararı" ise ancak bir sürece ara verme yönünde verilmiş kararın adı olabilir.










ıstırab mı ızdırap mı??

Tıraş mı Traş mı?

Anadolumuz Nasıl Yazılır??

Vaat Etmek mi Vâdetmek mi?

Herşey Nasıl Yazılır?

Zimbabwe mi Zimbabve mi?

Dışişleri Bakanlığı'nın yabancı ülke adlarını salt Türkçe harflarle yazma geleneği büyük oranda oturmuş görünüyor.



Dışişleri Bakanlığı'nın Türkçe sayfalarındaki 10 "Zimbabve"ye karşı 3 "Zimbabwe" var.



Yani "Zimbabve" diye yazmak resmi dilimize daha uygun.











ıstırab mı ızdırap mı??

Tıraş mı Traş mı?

Anadolumuz Nasıl Yazılır??

Vaat Etmek mi Vâdetmek mi?

Herşey Nasıl Yazılır?

Yarabbim Ayrı mı Yazılır Birleşik mi?

Bu ifade "Ey Rabbim" anlamına gelmektedir. Yani "Ya" ünlemi buradaki Türkçedeki "Ey" yerine geçmektedir. O yüzden aslında ayrı yazılması gerekir:


- Ya Rabbim!




ıstırab mı ızdırap mı??

Tıraş mı Traş mı?

Anadolumuz Nasıl Yazılır??

Vaat Etmek mi Vâdetmek mi?

Herşey Nasıl Yazılır?

Arapçayı Latin Harflerine Çevirme



Kullanma Kılavuzu:



Arapça özel isimlerin ve söz öbeklerinin Türkçe yazılışında birden çok yöntem vardır. Biz de mutlaka herkes uysun diye değil ama en azından Ekşi Sözlük başlıklarında hangi kuralların işlediğini göstermek için bunları yazarak tespit etmek istedik.



Öncelikle belirtmek gerekir ki Arapça özel isimden kast edilen Arapçadan Türkçeye geçen isimler (Ahmet, Mehmet, Hasan, Hüseyin gibi) değil Arap alfabesi sistemi kullanılan ülkelerdeki insanların özel isimlerdir (`Yunus El-Aynavi`, `Nuri El-Maliki` gibi). Arapça söz öbekleri ise Türkçede yerleşmiş Arapça kökenli öbekler (elhamdülillah, ilelebet, selamün aleyküm, elveda gibi) değil gerek dilbilgisi gerek kelimeleri itibariyle Türkçe sayılmayan Arapça ifadelerdir (`inneke hamidun mecid`, `ene ene ente ente` gibi). Bu nedenle Arapça kökenli bir ismin türkçe söylenişi/yazılışı ile aynı ismin Arapçadan transkripsiyonu farklı olabilir (Fatma yerine Fatima, Rüştü yerine Rüşdi, Ömer yerine 'Umer, Fahrettin yerine Fahru'd-din gibi).



Kelimelerdeki harfler yukarıda yer alan tabloda görüldüğü şekilde o harfin sesine en yakın ses veren Türkçe harflerle yazılır. Türkçede olup Arapçada bulunmayan sesler olduğu gibi Arapçada olup Türkçede bulunmayan da pek çok ses vardır. Bu nedenle Arapça bazı harflerin Türkçede aynı sesle karşılanması doğaldır. Mesela kaf da kef de Türkçede k ile karşılanır (Sin-kef-vav-te ile yazılan sükut susmak anlamına gelirken sin-kaf-vav-ti ile yazılan 'sükut'un kırılma anlamına gelmesi gibi). Benzer durum Türkçe isimlerin Araplar tarafından telaffuzunda da geçerlidir (Türkçedeki bol, bol ve bul kelimelerinin üçünün de Arapça transkripsiyonu be-vav-lam harfleriyle yapılıp aynı okunması gibi).



İki sessiz arasındaki vav ve iki sessiz arasındaki ye uzun okunduğu için şapkalı u ve şapkalı i harfleriyle yazma geleneği olsa da şapka işaretinin kullanımında genel itibarla çok belirsizlik olduğu için hem bu hallerde hem de ses inceltme gibi diğer hallerde şapka kullanılmamaktadır.



İdgam-ı Şemsiye'ye Türkçe yazılışta da uyulur çünkü Latin alfabesi sistemi kullanmayan dillerden yapılan transkripsiyonlar yazılışa göre değil okunuşa göre yapılır, şemsi harfler de yazılısı değil okunuşu belirler. El-şems değil eş-şems, el-tehiyatü değil et-tehiyatü gibi.



Harf-i tarif de denen "El-", basına geldiği kelimeden ayrılmadığı için tek başına yazılmaz, araya tire konarak birleştirilir.



Bir isim tamlaması söz konusu olduğunda da sesini aldığı tamlanandan kesme işaretiyle ayrılarak yazılır. Vvesilet en-necat değil, vesilet un-necat değil vesiletu'n-necat gibi.



Ancak Arapça isim tamlamalarını sıfat tamlamalarından ayırmak gerekir. Harf-i tarif isim tamlamalarında tamlananın son sesini alsa da sıfat tamlamalarında tamlananın son sesi okunmaz. Hanu'l-Halili değil Han El-Halili, Nuriyu'l-Maliki değil Nuri El-Maliki yazılması gibi.



Söz öbekleri de kelimelere gelen her çekimi almış halde yazılır. "ba'de'l-harabu'l-basra" değil "ba'de harabi'l-basra", "sefa'at ya resulü'l-lah" değil "sefa'at ya resula'l-lah" gibi.











ıstırab mı ızdırap mı??

Tıraş mı Traş mı?

Anadolumuz Nasıl Yazılır??

Vaat Etmek mi Vâdetmek mi?

Herşey Nasıl Yazılır?

Zamanaşımı Ayrı mı Yazılır Birleşik mi?

TDK Yazım Kılavuzu: zaman aşımı
Dil Derneği Yazım Kılavuzu: zamanaşımı




Google'da zamanaşımı %5 önde. Zamanaşımı biraz daha makbul görünüyor.


Daha da önemlisi, hukuk kitaplarının hepsinde bu kavram "zamanaşımı" şeklinde birleşik yazılır:













ıstırab mı ızdırap mı??

Tıraş mı Traş mı?

Anadolumuz Nasıl Yazılır??

Vaat Etmek mi Vâdetmek mi?

Herşey Nasıl Yazılır?

İcraat Kelimesi Çoğul Mudur?

Aslında teşrî-icra-kaza = yasama-yürütme-yargı eşanlamlılığı var. Yani icraatın yeni Türkçesi "yürütmeler" ama "hükümetin icraati" dendiğinde akla "yürütmeler" değil tek bir bütün gelir.


İcraat kelimesi "uygulama(lar)" kelimesinin tam olarak eşanlamlısı değil, uygulama deyince daha çok nazariye-tatbikat=kuram-uygulama ikilisi aklıma geliyor.


Zaten aslına sadık kalınması halinde icra kelimesi hemze ile bittiği için "icraı" demek gibi tartışmalar da açılacaktır. Dildeki pratik kullanımı tercih etmek daha uygun olur.










ıstırab mı ızdırap mı??

Tıraş mı Traş mı?

Anadolumuz Nasıl Yazılır??

Vaat Etmek mi Vâdetmek mi?

Herşey Nasıl Yazılır?

İşhanı mı İş Hanı mı?

TDK Yazım Kılavuzu: iş hanı
Dil Derneği Yazım Kılavuzu: işhanı


Google kıyaslamaları farklı sonuçlar veriyor. Cümle içinde kullanıma göre yaygınlık değişiyor.




Bana ayrı yazılması gerekir gibi geliyor. Han zaten halka açık binadır. İçinde işyeri olanlarına da iş hanı denebilir. Birleşmesi için özel bir neden yok.










ıstırab mı ızdırap mı??

Tıraş mı Traş mı?

Anadolumuz Nasıl Yazılır??

Vaat Etmek mi Vâdetmek mi?

Herşey Nasıl Yazılır?

Yüzölçümü Birleşik mi Yazılır Ayrı mı?

TDK Yazım Kılavuzu: yüz ölçümü
Dil Derneği Yazım Kılavuzu: yüzölçümü


Şöyle düşündüm:




"Kenar ve açı ölçümü..." deriz. Fakat "Yüz ve kenar ölçümü..." demeyiz. Bu da demektir ki yüzölçümü birleşik bir kelimedir.


Basılı eserlerde de birleşik yazım tercih edilmektedir:





ıstırab mı ızdırap mı??

Tıraş mı Traş mı?

Anadolumuz Nasıl Yazılır??

Vaat Etmek mi Vâdetmek mi?

Herşey Nasıl Yazılır?

Tıraş mı Traş mı?

Kelimenin doğru yazımı hem TDK İmla Kılavuzu'na hem Dil Derneği Yazım Kılavuzu'na göre "tıraş" şeklindedir. Doğrusu "tıraş"tır.



Traş yazımı eskilerde kalan bir tercihtir. Hala onu savunmak "tıraş"tır.







ıstırab mı ızdırap mı??

Tıraş mı Traş mı?

Anadolumuz Nasıl Yazılır??

Vaat Etmek mi Vâdetmek mi?

Herşey Nasıl Yazılır?

Yıldönümü Birleşik mi Yazılır Ayrı mı?

Yıl/dönümü kelimesini TDK yazım kılavuzu, diğer pek çok kelimede de olduğu gibi ayrı yazmış.



Dil Derneği'nin yazım kılavuzunda birleşik yazılmış.



Bu durumda yaygınlığa bakmak gerek. Google'a göre birleşik yazım 1,5 kat daha yaygın. Hatta resmi kurumlar bile TDK'ya rağmen Yıldönümünü birleşik yazmaktadır. Dolayısıyla "Yıldönümü" yazmak gerekir.







Kompozisyon Nasıl Yazılır

Herkez Nasıl Yazılır

Sibop Nasıl Yazılır

Tıraş Nasıl Yazılır

Pandomim mi Pantomim mi?

TDK kaynakları da Dil Derneği Yazım Kılavuzu da hem pandomim hem pantomim kelimesini geçerli sayıyor.



Kelimenin aslı pantomim ama Google'da pandomim birkaç kat daha yaygındır.



Ülkemizde, İstanbul Üniversitesi'nin bu sanatla iştigal eden bölümü vardır ve resmi adlandırmada "pantomim"i tercih etmektedir:













ıstırab mı ızdırap mı??

Tıraş mı Traş mı?

Anadolumuz Nasıl Yazılır??

Vaat Etmek mi Vâdetmek mi?

Herşey Nasıl Yazılır?