Sevan Gölü mü Gökçe Göl mü

Söz konusu gölün adı Dede Korkut destanlarında dahi Gökçe Göl diye geçmektedir.

Oturmuş isimdir.






Dede-Korkut Oǧuznâmeleri [yazan] Kirzioǧlu M. Fahrettin








ıstırab mı ızdırap mı??

Tıraş mı Traş mı?

Anadolumuz Nasıl Yazılır??

Vaat Etmek mi Vâdetmek mi?

Herşey Nasıl Yazılır?

Ara Karar mı Ara Kararı mı

Doğrusu "ara karar" olmalı. Nihai karar verilene kadar uygulamada kaldığı için geçici (interim) karar anlamında.


"Ara kararı" ise ancak bir sürece ara verme yönünde verilmiş kararın adı olabilir.










ıstırab mı ızdırap mı??

Tıraş mı Traş mı?

Anadolumuz Nasıl Yazılır??

Vaat Etmek mi Vâdetmek mi?

Herşey Nasıl Yazılır?

Zimbabwe mi Zimbabve mi?

Dışişleri Bakanlığı'nın yabancı ülke adlarını salt Türkçe harflarle yazma geleneği büyük oranda oturmuş görünüyor.



Dışişleri Bakanlığı'nın Türkçe sayfalarındaki 10 "Zimbabve"ye karşı 3 "Zimbabwe" var.



Yani "Zimbabve" diye yazmak resmi dilimize daha uygun.











ıstırab mı ızdırap mı??

Tıraş mı Traş mı?

Anadolumuz Nasıl Yazılır??

Vaat Etmek mi Vâdetmek mi?

Herşey Nasıl Yazılır?

Yarabbim Ayrı mı Yazılır Birleşik mi?

Bu ifade "Ey Rabbim" anlamına gelmektedir. Yani "Ya" ünlemi buradaki Türkçedeki "Ey" yerine geçmektedir. O yüzden aslında ayrı yazılması gerekir:


- Ya Rabbim!




ıstırab mı ızdırap mı??

Tıraş mı Traş mı?

Anadolumuz Nasıl Yazılır??

Vaat Etmek mi Vâdetmek mi?

Herşey Nasıl Yazılır?

Arapçayı Latin Harflerine Çevirme



Kullanma Kılavuzu:



Arapça özel isimlerin ve söz öbeklerinin Türkçe yazılışında birden çok yöntem vardır. Biz de mutlaka herkes uysun diye değil ama en azından Ekşi Sözlük başlıklarında hangi kuralların işlediğini göstermek için bunları yazarak tespit etmek istedik.



Öncelikle belirtmek gerekir ki Arapça özel isimden kast edilen Arapçadan Türkçeye geçen isimler (Ahmet, Mehmet, Hasan, Hüseyin gibi) değil Arap alfabesi sistemi kullanılan ülkelerdeki insanların özel isimlerdir (`Yunus El-Aynavi`, `Nuri El-Maliki` gibi). Arapça söz öbekleri ise Türkçede yerleşmiş Arapça kökenli öbekler (elhamdülillah, ilelebet, selamün aleyküm, elveda gibi) değil gerek dilbilgisi gerek kelimeleri itibariyle Türkçe sayılmayan Arapça ifadelerdir (`inneke hamidun mecid`, `ene ene ente ente` gibi). Bu nedenle Arapça kökenli bir ismin türkçe söylenişi/yazılışı ile aynı ismin Arapçadan transkripsiyonu farklı olabilir (Fatma yerine Fatima, Rüştü yerine Rüşdi, Ömer yerine 'Umer, Fahrettin yerine Fahru'd-din gibi).



Kelimelerdeki harfler yukarıda yer alan tabloda görüldüğü şekilde o harfin sesine en yakın ses veren Türkçe harflerle yazılır. Türkçede olup Arapçada bulunmayan sesler olduğu gibi Arapçada olup Türkçede bulunmayan da pek çok ses vardır. Bu nedenle Arapça bazı harflerin Türkçede aynı sesle karşılanması doğaldır. Mesela kaf da kef de Türkçede k ile karşılanır (Sin-kef-vav-te ile yazılan sükut susmak anlamına gelirken sin-kaf-vav-ti ile yazılan 'sükut'un kırılma anlamına gelmesi gibi). Benzer durum Türkçe isimlerin Araplar tarafından telaffuzunda da geçerlidir (Türkçedeki bol, bol ve bul kelimelerinin üçünün de Arapça transkripsiyonu be-vav-lam harfleriyle yapılıp aynı okunması gibi).



İki sessiz arasındaki vav ve iki sessiz arasındaki ye uzun okunduğu için şapkalı u ve şapkalı i harfleriyle yazma geleneği olsa da şapka işaretinin kullanımında genel itibarla çok belirsizlik olduğu için hem bu hallerde hem de ses inceltme gibi diğer hallerde şapka kullanılmamaktadır.



İdgam-ı Şemsiye'ye Türkçe yazılışta da uyulur çünkü Latin alfabesi sistemi kullanmayan dillerden yapılan transkripsiyonlar yazılışa göre değil okunuşa göre yapılır, şemsi harfler de yazılısı değil okunuşu belirler. El-şems değil eş-şems, el-tehiyatü değil et-tehiyatü gibi.



Harf-i tarif de denen "El-", basına geldiği kelimeden ayrılmadığı için tek başına yazılmaz, araya tire konarak birleştirilir.



Bir isim tamlaması söz konusu olduğunda da sesini aldığı tamlanandan kesme işaretiyle ayrılarak yazılır. Vvesilet en-necat değil, vesilet un-necat değil vesiletu'n-necat gibi.



Ancak Arapça isim tamlamalarını sıfat tamlamalarından ayırmak gerekir. Harf-i tarif isim tamlamalarında tamlananın son sesini alsa da sıfat tamlamalarında tamlananın son sesi okunmaz. Hanu'l-Halili değil Han El-Halili, Nuriyu'l-Maliki değil Nuri El-Maliki yazılması gibi.



Söz öbekleri de kelimelere gelen her çekimi almış halde yazılır. "ba'de'l-harabu'l-basra" değil "ba'de harabi'l-basra", "sefa'at ya resulü'l-lah" değil "sefa'at ya resula'l-lah" gibi.











ıstırab mı ızdırap mı??

Tıraş mı Traş mı?

Anadolumuz Nasıl Yazılır??

Vaat Etmek mi Vâdetmek mi?

Herşey Nasıl Yazılır?

Zamanaşımı Ayrı mı Yazılır Birleşik mi?

TDK Yazım Kılavuzu: zaman aşımı
Dil Derneği Yazım Kılavuzu: zamanaşımı




Google'da zamanaşımı %5 önde. Zamanaşımı biraz daha makbul görünüyor.


Daha da önemlisi, hukuk kitaplarının hepsinde bu kavram "zamanaşımı" şeklinde birleşik yazılır:













ıstırab mı ızdırap mı??

Tıraş mı Traş mı?

Anadolumuz Nasıl Yazılır??

Vaat Etmek mi Vâdetmek mi?

Herşey Nasıl Yazılır?

İcraat Kelimesi Çoğul Mudur?

Aslında teşrî-icra-kaza = yasama-yürütme-yargı eşanlamlılığı var. Yani icraatın yeni Türkçesi "yürütmeler" ama "hükümetin icraati" dendiğinde akla "yürütmeler" değil tek bir bütün gelir.


İcraat kelimesi "uygulama(lar)" kelimesinin tam olarak eşanlamlısı değil, uygulama deyince daha çok nazariye-tatbikat=kuram-uygulama ikilisi aklıma geliyor.


Zaten aslına sadık kalınması halinde icra kelimesi hemze ile bittiği için "icraı" demek gibi tartışmalar da açılacaktır. Dildeki pratik kullanımı tercih etmek daha uygun olur.










ıstırab mı ızdırap mı??

Tıraş mı Traş mı?

Anadolumuz Nasıl Yazılır??

Vaat Etmek mi Vâdetmek mi?

Herşey Nasıl Yazılır?

İşhanı mı İş Hanı mı?

TDK Yazım Kılavuzu: iş hanı
Dil Derneği Yazım Kılavuzu: işhanı


Google kıyaslamaları farklı sonuçlar veriyor. Cümle içinde kullanıma göre yaygınlık değişiyor.




Bana ayrı yazılması gerekir gibi geliyor. Han zaten halka açık binadır. İçinde işyeri olanlarına da iş hanı denebilir. Birleşmesi için özel bir neden yok.










ıstırab mı ızdırap mı??

Tıraş mı Traş mı?

Anadolumuz Nasıl Yazılır??

Vaat Etmek mi Vâdetmek mi?

Herşey Nasıl Yazılır?

Yüzölçümü Birleşik mi Yazılır Ayrı mı?

TDK Yazım Kılavuzu: yüz ölçümü
Dil Derneği Yazım Kılavuzu: yüzölçümü


Şöyle düşündüm:




"Kenar ve açı ölçümü..." deriz. Fakat "Yüz ve kenar ölçümü..." demeyiz. Bu da demektir ki yüzölçümü birleşik bir kelimedir.


Basılı eserlerde de birleşik yazım tercih edilmektedir:





ıstırab mı ızdırap mı??

Tıraş mı Traş mı?

Anadolumuz Nasıl Yazılır??

Vaat Etmek mi Vâdetmek mi?

Herşey Nasıl Yazılır?

Tıraş mı Traş mı?

Kelimenin doğru yazımı hem TDK İmla Kılavuzu'na hem Dil Derneği Yazım Kılavuzu'na göre "tıraş" şeklindedir. Doğrusu "tıraş"tır.



Traş yazımı eskilerde kalan bir tercihtir. Hala onu savunmak "tıraş"tır.







ıstırab mı ızdırap mı??

Tıraş mı Traş mı?

Anadolumuz Nasıl Yazılır??

Vaat Etmek mi Vâdetmek mi?

Herşey Nasıl Yazılır?

Yıldönümü Birleşik mi Yazılır Ayrı mı?

Yıl/dönümü kelimesini TDK yazım kılavuzu, diğer pek çok kelimede de olduğu gibi ayrı yazmış.



Dil Derneği'nin yazım kılavuzunda birleşik yazılmış.



Bu durumda yaygınlığa bakmak gerek. Google'a göre birleşik yazım 1,5 kat daha yaygın. Hatta resmi kurumlar bile TDK'ya rağmen Yıldönümünü birleşik yazmaktadır. Dolayısıyla "Yıldönümü" yazmak gerekir.







Kompozisyon Nasıl Yazılır

Herkez Nasıl Yazılır

Sibop Nasıl Yazılır

Tıraş Nasıl Yazılır

Pandomim mi Pantomim mi?

TDK kaynakları da Dil Derneği Yazım Kılavuzu da hem pandomim hem pantomim kelimesini geçerli sayıyor.



Kelimenin aslı pantomim ama Google'da pandomim birkaç kat daha yaygındır.



Ülkemizde, İstanbul Üniversitesi'nin bu sanatla iştigal eden bölümü vardır ve resmi adlandırmada "pantomim"i tercih etmektedir:













ıstırab mı ızdırap mı??

Tıraş mı Traş mı?

Anadolumuz Nasıl Yazılır??

Vaat Etmek mi Vâdetmek mi?

Herşey Nasıl Yazılır?

Tabii mi Tabi mi?

Doğal anlamına gelen Arapça kökenli kelimemiz var. Bu hem tabi (tab'î) hem de tabii (tabi'î) diye yazılabilir.



Tabi köken olarak "normalliğe ilişkin" (aynı Arapça kelimenin yayıncı anlamı da var; ona hiç girmiyorum) tabii ise "normale ilişkin" gibi bir anlama sahip.



Kısacası ikisi de doğru ve anlamları da aynı kapıya çıkıyor.



Bir de bağlı anlamına gelen tâbi kelimesi var.



TDK diyor ki:

tabi = tâbi (bağlı)

tabii = doğal



Dil derneği de aynı ayrımı yapmış. Bunu gözetmek mantıklı olur.





Konu hakkında ayrıca bkz. Tabiki Tabikide Nasıl Yazılır?





ıstırab mı ızdırap mı??

Tıraş mı Traş mı?

Anadolumuz Nasıl Yazılır??

Vaat Etmek mi Vâdetmek mi?

Herşey Nasıl Yazılır?

Klarnet mi Klarinet mi?

Kelimenin aslının [İtalyancadan] "klarinet" olduğu kesin. Eski yazılışına [Osmanlı harfleriyle yazılışına] da baktım i'yi vurgulayarak yazıyorlarmış yani klârînet diye yazıyorlarmış.



Gel gör ki güncel kullanımda klarnet çok yaygın kullanılıyor. Google'a göre 3'e 2 gibi bir oran var. TDK da Dil Derneği de "klarnet"i doğru saymış.











ıstırab mı ızdırap mı??

Tıraş mı Traş mı?

Anadolumuz Nasıl Yazılır??

Vaat Etmek mi Vâdetmek mi?

Herşey Nasıl Yazılır?

Likantropi mi Likantrofi mi?

Bu kelime eski Yunanca iki kelimenin birleştirilmiş haliymiş: likos yani kurt ve antropos yani adam.



Yunanca antropos kelimesine bakıyoruz, bundan türemiş halimeler Türkçede f'ye dönüşüyor mu diye:



Antropoloji : aynı kökten türemiş. p'li telaffuz ediliyor.

Antropometri : aynı...

Antroposentrik: aynı...



Demek ki bu kelimeyi de diğerleri gibi p harfiyle yani likantropi diye yazmak daha tutarlı olur.







ıstırab mı ızdırap mı??

Tıraş mı Traş mı?

Anadolumuz Nasıl Yazılır??

Vaat Etmek mi Vâdetmek mi?

Herşey Nasıl Yazılır?

Tecahül-i Arifane mi Tecahül-i Arif mi?

Bence bunlar günlük konuşma diline girmiş kelimeler değil. Onun içinde dilde ayrı bir şekil aldıklarını düşünmeye gerek yok: tecahül-i arif(ane)



Arif/arifane ayrımına gelince,



"Tecahül-i arif"in Türkçesi "bilgenin bilmemesi"



"Tecahul-i arifane" işe "bilgece bilmemek" anlamında.



İkisinde de hat doğru, inşa da doğru sadece anlamlar biraz farklı.



Milli Eğitim Bakanlığının 12.4.1993 tarih ve 93 sayılı kararında da "tecahul-i arif(tecahul-i arifane)" diye yazılmasına karar verilmiş. ( ttkb.meb.gov.tr/öğretmen/modules.php?name=Downloads&d_op=getit&lid=300 )



İnternetteki Arapça kaynaklarda doğal olarak sadece (tecahul'ül-arif) geçiyor ve gayet yaygın: (1590 sonuç)



Farsça kaynaklarda tecahul-i arif 101 tecahul-i arifane de 107 sonuç veriyor.



http://www.h-obaidi.com/safahat%20ekhtesasi/Ehsanulla%20Salam/Naqd%20jala%20norani2.htm adresinden anladığım kadarıyla bu sanatın Farsça teknik adı "tecahül-i arif" ama cümle içinde tecahül-i arifane diye kullanılıyor.



Zaten yaygın olan Arapça "tecahül'ül-arif" tamlamasının Farsça-Osmanlıca karşılığı "tecahül-i arif" oluyor. Onun için bence tecahül-i arif'ten şaşmamak lazım. Tecahul-i arif daha genel-geçer bir terimken tecahül-i arifane biraz Fars-Türk karma işi oluyor.



Hüsn-i ta'l-il hakkında da söyleyeceklerim var. Ama o başka bir hikaye...









ıstırab mı ızdırap mı??

Tıraş mı Traş mı?

Anadolumuz Nasıl Yazılır??

Vaat Etmek mi Vâdetmek mi?

Herşey Nasıl Yazılır?

Şinitzel Nasıl Yazılır?

Dil Derneği "şinitzel" demiş.


Başka hiçbir otorite de Türkçe yazıma dair henüz bir şey söylememiş.




Aslına sadık kalınacaksa "schnitzel", yok Türkçe yazılacaksa "şinitzel".










ıstırab mı ızdırap mı??

Tıraş mı Traş mı?

Anadolumuz Nasıl Yazılır??

Vaat Etmek mi Vâdetmek mi?

Herşey Nasıl Yazılır?

Eblek mi Ebleh mi?

Kökeni: be-lam-he yani ebleh


TDK yazım kılavuzu: ebleh
Dil Derneği yazım kılavuzu: ebleh




Google'da ise "eblek" yazımı 2 kat yaygın.












ıstırab mı ızdırap mı??

Tıraş mı Traş mı?

Anadolumuz Nasıl Yazılır??

Vaat Etmek mi Vâdetmek mi?

Herşey Nasıl Yazılır?

Alt Yazı mı Altyazı mı?

Devlet resmi yazışmalarında "Üst yazı" diye bir kavram var.


"Alt yazı" olsa olsa onun tersi olur. Filmlerde çıkanlar altyazıdır yani birleşiktir.










ıstırab mı ızdırap mı??

Tıraş mı Traş mı?

Anadolumuz Nasıl Yazılır??

Vaat Etmek mi Vâdetmek mi?

Herşey Nasıl Yazılır?

Kısır Döngü Birleşik mi Yazılır?

Dil Derneği "kısırdöngü" diyor.
TDK ise "kısır döngü" diyor.


Bence doğrusu "kısır döngü" çünkü kısır bir döngü kast ediliyor. Deyim bile değil. Harf kaynaması da yok.










ıstırab mı ızdırap mı??

Tıraş mı Traş mı?

Anadolumuz Nasıl Yazılır??

Vaat Etmek mi Vâdetmek mi?

Herşey Nasıl Yazılır?