Arife mi Arefe mi?

Bu husus maalesef çok yanlış bilinmektedir



Kamus Türki'ye göre bunun asıl yazılışı arefe (a kısa).



Kelime de aslında Kurban bayramından bir önceki günün ismi. Kurban bayramında bir önceki gün hacılara Arafat'a çıkar. Bayramdan önceki güne arefe denmesi oradan geliyor. Arafat (Ğäräfât) Arefe'nin (ğäräfäh) çoğulu. Hatta Arafat dağına Arefe dağı da deniyormuş. Biz şimdi her iki bayramdan önceki güne de arefe diyoruz.



Kelimenin yazılışındaki temel harfler ayın-re-fe tanımak, haberdar olmak anlamına geliyor; ârif, irfan vs. kelimeler de aynı kökten. Ama bu güne arefe denmesinin sebebi arefe kelimesinin sözlük anlamı değil dağın özel ismi olan Arafat'a yapılan gönderme. Dağa niye Arafat (tanımalar, haberdar olmalar) demişler ona bakmak lazım.



Sonuç olarak arife kelimesi de çok yaygın kullanılmakla birlikte kelimenin aslı nedir derseniz aslı arefe hatta arafe günü derim. Doğrusu yazımı da odur gibi geliyor. Dilde hala var çünkü.

ıstırab mı ızdırap mı??

Tıraş mı Traş mı?

Anadolumuz Nasıl Yazılır??

Vaat Etmek mi Vâdetmek mi?

Herşey Nasıl Yazılır?



Bu sitede salt TDK imla kılavuzu esas alınmamıştır. Zira TDK, 1985'ten sonra yayınevlerin başvuru kaynağı olma özelliğini kaybetmiştir.

Siluet mi Silüet mi Süliyet mi?

Google'da silüet 3-4 kat yaygın çıkıyor. Hem büyük ünlü uyumuna da uyuyor.





ıstırab mı ızdırap mı??

Tıraş mı Traş mı?

Anadolumuz Nasıl Yazılır??

Vaat Etmek mi Vâdetmek mi?

Herşey Nasıl Yazılır?

Simi(t) mi Simi(d) mi?

Selam, TDK'ya göre yumuşuyor. Dil derneği yazım kılavuzu ise yumuşama göstermemiş. Tartışmaya açık bir konu aslında. Bana göre de simit->simidi dönüşümü kesin gibi.



Simit->simide biraz kulak tırmalıyor yalnız. Yine de sanırım doğrusu t'nin yumuşaması olacak. "can simidi" gibi kalıplaşmış kullanımlar yumuşamayı işaret ediyor.





ıstırab mı ızdırap mı??

Tıraş mı Traş mı?

Anadolumuz Nasıl Yazılır??

Vaat Etmek mi Vâdetmek mi?

Herşey Nasıl Yazılır?

Soteye Yatmak mı Sotaya Yatmak mı?

Nişanyan'a göre bunun asli "sotto"ya yatmak. Eğer bir evrim olmuşsa sotto, soto, sota, sote seklinde olmus olabilir. Nişanyan sözlüğünün "sota" maddesinde yer alıyor.



Arion deyimler sözlüğünde de "sota" maddesinde ele alınmış.



Diğer sözlüklerde bu kavram yok zaten. Yani bu kavram hiçbir sözlükte "sote" başlığında değil.



Sote ise olsa olsa çok yaygın; özellikle okuldan kaçıp imlasını geliştiremeden internet kafeye gidip counter-strike oynayan gençler yüzünden fena halde yayılmış bir galat olabilir. Naçizane gözlemimdir.



Ben derim ki halihazirda sota ve sote diye iki ayrı anlama sahip iki kelime varken bu kelime zenginliğini koruyalım. Ayrıca counter'da sniper'la sotaya yatanlar şerefsiz insanlardır.



ıstırab mı ızdırap mı??

Tıraş mı Traş mı?

Anadolumuz Nasıl Yazılır??

Vaat Etmek mi Vâdetmek mi?

Herşey Nasıl Yazılır?

Söylev mi Nutuk mu?

Bildiğim kadarıyla Atatürk'ün mecliste yaptığı konuşma kayda geçirildiğinde buna nutuk denmiş ama yine Atatürk hayattayken nutuk kelimesi söylevle karşılanınca bu esere de o ad verilmiş. Sonradan bundan da dönülmüş olabilir gerçi. 1934-38 arasında bir normale dönüş var. Eğer Atatürk hayattayken verilmiş son adı vereceksek biraz daha araştırıp bulayım. Yalın gerçek şu ki buna söylev demek solculuk, nutuk demek de sağcılık alameti sayılıyor. 12 Eylül'ün de etkisi nedeniyle nutuk bugün daha yaygın, daha geçerli.





ıstırab mı ızdırap mı??

Tıraş mı Traş mı?

Anadolumuz Nasıl Yazılır??

Vaat Etmek mi Vâdetmek mi?

Herşey Nasıl Yazılır?

Anadil mi Ana Dili mi?

TDK arşivinde şöyle dörtlü bir sonuç çıkıyor:



Ana dil Başka diller türetmiş olan eski dil. Fr.: Langue mère Dilbilim Terimleri Sözlüğü ana dil Bugün ses yapısı, şekil yapısı ve anlam bakımından birbirinden az çok farklılaşmış bulunan dil veya lehçelerin, kök bakımından bilinmeyen bir tarihte birleştikleri ortak dil: Ana Türkçe, Ana Moğolca, Ana Altayca, Roman dillerine kaynaklık eden Latince gibi. Başlıca dünya dilleri, sayıları sınırlı birtakım eski ana dillerin zaman içinde lehçeler ve müstakil diller hâlinde dallanarak farklılaşmasından oluşmuştur. İng.: primitive language Fr.: langue mère Alm.: Ursprache

(Gramer Terimleri Sözlüğü)



Ana dili Bir kimsenin ocağında konuşulan ve kendisince ilk öğrenilen dil. Fr.: Langue maternelle Dilbilim Terimleri Sözlüğü ana dili İnsanın doğup büyüdüğü aile ve soyca bağlı bulunduğu toplum çevresinden öğrendiği, bilinç altına kadar inebilen ve kişilerle toplum arasındaki ilişkilerde en güçlü bağı oluşturan dil: İnsandaki ana dili duygusu konuşmadaki bazı yanlışları kolaylıkla önler. İng.: mother tongue Fr.: langue maternelle, langue transmissible Alm.: Muttersprahe

(Gramer Terimleri Sözlüğü)



Anadil Aynı kökten gelen çeşitli dillerin varsayılan kaynağı. Bugünkü Türk lehçeleri, eski bir anadilden doğarak gelişmiştir. İng.: primitive language, common language Fr.: langue mère, langue commune Alm.: Ursprache, Grundsprache Dilbilgisi Terimleri Sözlüğü anadil İng.: native language

(Bilgisayar Terimleri Karşılıklar Kılavuzu)



Anadili Kişinin evinden, çevresinden öğrendiği dil. İng.: mother language Fr.: langue maternelle, langue transmissible Alm.: Muttersprache Dilbilgisi Terimleri Sözlüğü anadili Azerbaycan Türkçesi: ana dili; Türkmen Türkçesi: ene dili; Gagauz Türkçesi: anadili; Özbek Türkçesi: ?na tili; Uygur Türkçesi: ana tili; Tatar Türkçesi: tuygan tel ~ ana tele; Başkurt Türkçesi: tuğan tel ~ äsä tele; Kmk: ana til;Krç.-Malk.: ana til; Nogay Türkçesi: ana tîlî; Kazak Türkçesi: ana tili; Kırgız Türkçesi: ene tili; Alt: töröl til;Hakas Türkçesi: pos tîlî ~ töreen tîl; Tuva Türkçesi: t'öreen tıl; Şor Türkçesi: tugan tili; Rusça: rodnoyyazık

(Türk Dünyası Gramer Terimleri Kılavuzu)



12 Eylülden önceki TDK'dan kalmış güzel miraslar bunlar tabi... Buna göre anneden öğrenilen dil "ana dili" ve "anadili"dir. Ayrı yazılabilir çünkü bu gerçek anlamda ana dili, insanın annesinden öğrendiği dil. (mother language, muttersprache). Bu başlıktaki tanımların da büyük çoğunluğu aslında bu kapsamda. Öte yandan uygulamaya bakarsak "ana dil"/"anadil" kök dil anlamında değil %99 ana dili anlamında kullanılıyor. Bu nedenle TDK'nın bu terminolojisini görmezden gelmemiz de gerekebilir. Yaygınlığa bakıp illa ana/dil diyeceksek o zaman birleşik yazalım derim. Çünkü ana dil derken zaten "annenin dili" anlamı tamamen kaybolmuş. "ana dili"nin kısalmış, kalıplaşmış bir hali var burada. Kök dil anlamına gelene de "ana dil" deriz. Bir seçenek...



ıstırab mı ızdırap mı??

Tıraş mı Traş mı?

Anadolumuz Nasıl Yazılır??

Vaat Etmek mi Vâdetmek mi?

Herşey Nasıl Yazılır?

Kara Kalem mi Karakalem mi?

Bana "karakalem" doğrusudur çünkü siyah bir kalemden bahsedilmiyor, hatta kalemden bile bahsedilmiyor, bir resim tekniğinden bahsediliyor. Deyimleşmenin de ötesinde bir terimleşme söz konusu.



ıstırab mı ızdırap mı??

Tıraş mı Traş mı?

Anadolumuz Nasıl Yazılır??

Vaat Etmek mi Vâdetmek mi?

Herşey Nasıl Yazılır?

Esma-i Hüsna mı Esmau'l-Hüsna mı Esma Hüsna mı El-Esma El-Hüsna mı?

Terimin düzgün Arapçasının doğru transkripsiyonu "El-esma El-hüsna" (اَلأَسْماَءُ الْحُسْنَى) şeklindedir. Bu, söyleyişte "El-Esmaü'l-Hüsna"ya da dönüşebilmektedir.



Yazılışın doğrudan Türkçeye aktarılması yerine yaygın söylenişin Türkçeye aktarılması daha yerinde olacaktır: El-Esmaü'l-Hüsna





ıstırab mı ızdırap mı??

Tıraş mı Traş mı?

Anadolumuz Nasıl Yazılır??

Vaat Etmek mi Vâdetmek mi?

Herşey Nasıl Yazılır?

Aliya İzzetbegoviç mi Aliya İzetbegoviç mi Alija Izetbegović mi?

Bu ismin alışılmış (aslında teknik olarak hatalı) yazılışı: Aliya İzzetbegoviç



Kiril harflerinden doğru transkripte: Aliya İzetbegoviç



Latin harfli Bosna alfabesine göre: Alija Izetbegović (başlık olsa: alija izetbegoviç



Gördüğüm kadarıyla ilk yazım yavaş yavaş terk ediliyor ve gerek resmi siteler, Wikipedia gerek diğer birçok mecrada diğer ikisinden biri tercih ediliyor.



Latin harflerine ne zaman geçtiklerine bakmak lazım. O zamanlar İzetbegoviç hayatta olduğuna göre Latin harfli Bosna alfabesini tercih edip Alija Izetbegović, eğer "ć" karakteri çıkmıyorsa Alija Izetbegovic yazmak lazım.







ıstırab mı ızdırap mı??

Tıraş mı Traş mı?

Anadolumuz Nasıl Yazılır??

Vaat Etmek mi Vâdetmek mi?

Herşey Nasıl Yazılır?

D Harfiyle Biten Adlar

Başlıklarda yazım ilkelerine şu hususu da eklesek iyi olur bence:



"Harf devriminden önceki Türkçe isimler eski alfabe gereği Ahmed, Muhammed, Nasruddin vs. şeklinde yazılıyor idiyse de söz konusu isimlerin Ahmet, Mehmet, Nasrettin diye okunduğunu bugün bilmekteyiz. Bu isimlerin başlıkları da buna göre yani okunuşa göre açılır. Yazılışları esas alınsaydı Fatih Sultan Muhammed diye başlık açmak gerekirdi."





ıstırab mı ızdırap mı??

Tıraş mı Traş mı?

Anadolumuz Nasıl Yazılır??

Vaat Etmek mi Vâdetmek mi?

Herşey Nasıl Yazılır?

Hoca Büyük Harfle mi Yazılır?

Enver Paşa, Lokman Hekim, Nasrettin Hoca gibi isimleri kalıp olarak özel isim saymak mümkün ama ben Fethullah hoca demekle, Adnan hoca demekle Semra hanım, İsmail abi demek arasında bir fark göremiyorum. Aynı şekilde Ahmet bey, Ayşe hanım gibi isimler eğer soyadı kanunundan önceki birinin kalıplaşmış lakabı değilse özel isim muamelesi görmemeli. Devamında Azra bebek ifadesini de özel isim saymaya kadar gider.



"Adnan Hoca", "Fethullah Gülen Hocaefendi" çok kalıplaşmış, "sahne adı" olmuş isimler midir diye de bakıyorum. Bu kişiler kendilerini böyle anmıyorlar. Kitaplarında isimlerini bu şekilde yazmıyorlar. Bunlar başkalarının onlara taktığı lakap. O nedenle "sahne ismi" kontenjanından da özel isim sayılmaz bence.

ıstırab mı ızdırap mı??

Tıraş mı Traş mı?

Anadolumuz Nasıl Yazılır??

Vaat Etmek mi Vâdetmek mi?

Herşey Nasıl Yazılır?

Adem-i Merkeziyetçilik mi Ademimerkeziyetçilik mi

"Adem-i merkez", "adem-i merkeziyet", "adem-i takip" vs. başlıkları düzeltmekte sanırım bir sorun yok.



Yalnız "adem-i merkeziyetçilik" meselesinde kafam karıştı. Her ne kadar ilk bakışta "merkeziyet yokluğu taraftarlığı" anlamında görünse de aslında "merkeziyet taraftarlığı yokluğu" anlamına gelir bu kalıp. Yani adem halinde olan merkeziyet değil merkeziyetçilliğin kendisi oluyor gibi.



Derim ki diğer tamlamalar "adem-i bilmemne" olsun ama bunu ve benzerlerini "ademimerkeziyetçilik" diye birleşik yazalım. Tıpkı "adam sen de" ve "adamsendecelik" veya "neme lazım" ile "nemelazımcılık" gibi.



ıstırab mı ızdırap mı??

Tıraş mı Traş mı?

Anadolumuz Nasıl Yazılır??

Vaat Etmek mi Vâdetmek mi?

Herşey Nasıl Yazılır?

Azericedeki ə Harfi

O konu tam karara bağlanmadı aslında. Üstüne biraz daha karıştıracağım.



Malum Azeri alfabesinde kapalı a sesini gösteren bir baş aşağı e harfi var. Bildiğim kadarıyla bu harf de ä ile aynı sesi veriyor. ä harfi a diye mi geçer ae diye mi geçer tam karar verememiştik şimdi bir yazar da baş aşağı e nasıl geçer sormuş.



Aklıma gelen seçenekler:

1- ä -> a diye geçer baş aşağı e -> e diye geçer. Gerekçe: Aynı sesi verseler de önemli olan Latin alfabesi içinde kalmış olması ve elimizdeki en yakın harfle karşılanmasıdır.

2- ikisi de ae diye geçer Gerekçe: ä harfini kullanan diller bunu İngilizce gibi ä'dan yoksun alfabelere geçirirken bu yönteme başvuruyorlar. Baş aşağı e de bu kapsama sokulabilir.

3- Harflere ä veya (sanırım teknik olarak imkansız ama) baş aşağı e harfi eklenir. Öbürü de eklenen harf kapsamına alınır.





ıstırab mı ızdırap mı??

Tıraş mı Traş mı?

Anadolumuz Nasıl Yazılır??

Vaat Etmek mi Vâdetmek mi?

Herşey Nasıl Yazılır?

ä mı ae mi

Almanca isimlerinin başlık yazımında çıkan bir sorunla ikidir karşılaşıyorum. Malum Almancada ö, ü ve ä harfleri var. Almanlar isimlerini temel Latin harfleriyle yazabilmek için bazen çift noktayı silip seslinin yanına e getiriyorlar. Götzen = Goetzen gibi. Yani ö=oe, ü=ue ve ä=ae olabiliyor.



Goethe, Oetker gibi salt Latin harfleriyle yazımı oturmuş isimlerde sorun yok. Ama içinde ä olan isimlerin sözlükte ae harfiyle yazılmasını isteyenler var. Ö ve ü'de sorun yok. ß harfi de ss ile veriliyor ama ä harfinin akibeti şimdilik meçhul.



Ben şöyle bir ayrım yapılması taraftarıyım:



- İsim Almanca haliyle yani ö'lü ü'lü yazılıyorsa ä harfi de başlığa a olarak geçsin.

- İsim Almancadan temel Latin harflerine uyarlanıyorsa yani ö yerine oe, ü yerine ue yazılması gibi hallerde ä harfi ae olsun.



Almanca bir ismin temel Latin harfleriyle yazımına da yaygınlık söz konusu olmadıkça başvurulmasın tabi.



ıstırab mı ızdırap mı??

Tıraş mı Traş mı?

Anadolumuz Nasıl Yazılır??

Vaat Etmek mi Vâdetmek mi?

Herşey Nasıl Yazılır?

Istaka mı İsteka mı?

ıstaka -> isteka talebi var.



TDK: isteka

Dil Derneği: isteka

Google: ıstaka (Türkçe sayfalarda; o da burun farkıyla)

Bilardo Federasyonu: ıstaka



Ben ıstaka derim. Hem bilardocular arasında yaygınlığı var hem de büyük ünlü uyumuna, dolayısıyla Türkçenin dokusuna uyumlu.





ıstırab mı ızdırap mı??

Tıraş mı Traş mı?

Anadolumuz Nasıl Yazılır??

Vaat Etmek mi Vâdetmek mi?

Herşey Nasıl Yazılır?

Şeyh Bedreddin mi Şeyh Bedrettin mi?

Aslında üçü de [kişi adı, Yılmaz Durali'nin kitabının adı ve Ahmet Kaya'nın söylediği şarkının adı] Şeyh Bedrettin.



Yalnız Durali Yılmaz'ın kitabı "Şeyh Bedreddin" adıyla da basılmış. Gördüğüm kadarıyla Durali Yılmaz'ın resmi sitesi yok. Yani kitap adının hangi yazımının doğru olduğu konusunda elimizde objektif bir ölçüt yok. En azından kitabı ayırt etmek amacıyla kitapla ilgili entry'leri "Şeyh Bedreddin" başlığına alabiliriz.



ıstırab mı ızdırap mı??

Tıraş mı Traş mı?

Anadolumuz Nasıl Yazılır??

Vaat Etmek mi Vâdetmek mi?

Herşey Nasıl Yazılır?

Şerefyab mı Şerefyap mı?

TDK: şerefyap

DD: şerefyap

Ana Yazım Kılavuzu: şerefyap

Google: şerefyap 4 bin sonuç, şerefyab 13 bin sonuç



Sonuç: Şerefyap daha yaygın olsa da doğrusu şerefyap





ıstırab mı ızdırap mı??

Tıraş mı Traş mı?

Anadolumuz Nasıl Yazılır??

Vaat Etmek mi Vâdetmek mi?

Herşey Nasıl Yazılır?

Şehadet mi Şahadet mi

Şehadet ile şahadet Arapçada aynı kelimedir (شهادت) (şehadet) ve iki anlamı vardır: 1- şahitlik 2- şehitlik



Fakat gelen taleplere de bakınca Türkçede hafiften şöyle bir algı olduğu izlenimine kapıldım:

Şehadet = şehitlik

Şahadet = şahitlik



Aslında doğru yazım şehadet'tir ama şehitlikle şahitliği ayırt etmek için şahadet de kullanılabilir.



ıstırab mı ızdırap mı??

Tıraş mı Traş mı?

Anadolumuz Nasıl Yazılır??

Vaat Etmek mi Vâdetmek mi?

Herşey Nasıl Yazılır?

Yarı Küre mi Yarımküre mi?

Yarımküre dendiği zaman yarım bir küre değil dünyanın ekvator'dan bölünmüş iki parçasından biri anlaşılıyor. O nedenle yarımkürenin daha çok kullanılması normal. Öte yandan her yarım küre yarımküre değil ama her yarımküre yarım küredir. Dolayısıyla bunlara kuzey yarım küre, güney yarım küre denmesi de aslında yanlış değil ama standardizasyon için bunları birleştirmemiz bence daha uygun olur. Yarımküre dışında kalanlara yani genel geometrik şekle "yarım küre" diyelim derim.



ıstırab mı ızdırap mı??

Tıraş mı Traş mı?

Anadolumuz Nasıl Yazılır??

Vaat Etmek mi Vâdetmek mi?

Herşey Nasıl Yazılır?