Alzheirmer mı Alzaymır mı Alzaymer mi?

Hastalığı bulan hekimin soyadı Alzheimer'dır. Hastalığa onun adı verilmiştir fakat TDK dahil bir çok otorite bu hastalığın adının alzaymır diye yazılabileceği görüşünde birleşmektedir.



Hakkı Devrim Radikal'deki 4 Nisan 2009 tarihli yazısında şöyle diyor:

Bu hale günümüzde, Alman sinir hastalıkları uzmanı Alois Alzheimer’in adından yola çıkarak, telaffuzu gibi yazarsak ALZAYMER deniyor. Dr. Alzheimer akıl bulanması halini anatomi açısından incelemiş ve dokusal bozulmalardan ileri geldiğini ilkin o belirlemiş.

Prof. Hakan Kaynak’ım var benim. Serdar’ın okul arkadaşı, sevgili çocuklar kadromuzun önemli bir mensubu. Uykuyla, rüyalarla ilgili suallerimin cevabını yalnız ondan alabilirim.

– Siz hekimler ne diyorsunuz bu arızaya, dedim. Alzaymer tipi bunama imiş, bu halin adı.

Şimdi siz bana sorabilirsiniz, nasıl yazılır ve nasıl söylenir bu ad, diye? Almanca imlasını yazdım yukarıda; büyük harflerle de okunuşunu yazdım. Ben alzaymer yazarım. Kişi ve yer adı olarak değil, tıbbî bir terim olarak kullanıyoruz. Verem yerine tüberküloz derken, Fransızcasıyla «tuberculeuse» yazmadığımız gibi, hastalık adına dönüşmüş kâşif-hekim adını da söylendiği gibi yazabiliriz.

Emre Aköz de benzer şekilde 12 Ocak 2014 tarihli yazısında şöyle diyor:

Belli ki aynı tartışmaları yeniden yapacağız. Bakın Türk Dil Kurumu Başkanı Prof. Mustafa Kaçalin, Nuriye Akman'a ne demiş: "Türkçede, 'yaşam' diye bir kelime yok..."

Akman şaşkınlıkla soruyor: "Nasıl yani?

Sözlüğünüzde var ama..." Kaçalin: "Olabilir. Sözlüğe silah zoruyla sokarsanız, 'bunu kullanmayanın işine son veririm' derseniz, tabii ki o kelime kullanılır. Yaşam merkezi diyor, çok acı bir şey..."

Peki, 'yaşam'ın nesi yanlışmış? "Size soruyorum" diyor Kaçalin, "Yaşamaktan yaşam var da, kanamaktan kanam niye yok? Denemekten denem var mı? Yok..."

"Siz hiç kullanmıyor musunuz" sorusuna cevabı: "Hayır. Hiçbir zaman. Alzaymır olurum, o zaman kullanabilirim."

Akman hemen yakalıyor tabii: "Ama bakın alzaymır gibi yabancı bir kelimeyi kullanıyorsunuz.

Yerleşmiş çünkü. Yaşam da yerleşmiş artık, neden kullanmayalım?" Kaçalin bocalamaya başlayıp, sorumluluğun çoğunu başkalarına atıyor: "Alzaymır, unutkanlık hastalığı.

Kullananlar tıpçılar. Bunun yaygınlaştırılması onların ıstırabı olmalı."

.....

Kelimeden kavrama

Bir de şu "alzaymır" meselesi var...

Önce 'alzaymır'ın, unutkanlık hastalığından çok öte bir durum olduğunu belirtelim. Bunamanın en sık rastlanan türü 'alzaymır'.

İkincisi... Bu kelimeyi nasıl yazmalı?

Birlikte düşünelim: "Behçet" hastalığı mı, "behçet" hastalığı mı? Küçük harfle mi, büyük harfle mi?

Hastalık ilk kez Türk doktor Hulusi Behçet tarafından 1937'de tanımlandı.

Dünya tıp literatürüne onun adıyla girdi. İngilizcede, "Behçet's disease" diye büyük harfle yazıyorlar. "Alzaymır" da adını Alman doktor Alois Alzheimer'dan alıyor. O halde bu hastalığın da büyük harfle ve aslına uygun yazılması gerekir.

Ancak ben o fikirde değilim. Özel isim, kavrama dönüşürken ilk harf küçülmeli ve dile uyarlanmalı. Hastalıktan söz ederken "behçet" ve "alzaymır" şeklinde yazalım. Ve tabii fikir akımları da, örneğin, "kemalizm", "marksizm", "hegelcilik" olmalı.

Nitekim Türk Dil Kurumu sözlüğü de bu hastalığın adını "Alzaymır" şeklinde almıştır. Bkz. TDK online sözlük Alzaymır maddesi



Türk Dil Kurumu'nun 1982 öncesi geleneğini sürdüren Dil Derneği de 'alzaymır' kelimesini kabul etmektedir:

Basılı eserlere baktığımızda halen çoğunlukla Alzheimer yazımına başvurulduğu görülmektedir:

Bununla birlikte 'alzaymır" yazımını kabul eden eserler de mevcuttur:

Dolayısıyla 'alzaymır' yazımının da gayet doğru olduğunu ve dilin yapısına uygun olduğu için muhtemelen kolayca yaygınlaşacağını söyleyebiliriz. Alzaymer de önerilmiştir ama resmi otoriteler kelimenin Türkçeleşmiş halinin 'alzaymer' değil 'alzaymır' olduğunu kabul etmiştir. Uygulamada da 'alzaymer' değil alzaymır kabul edilmiştir.









Atatürk Göktürk Alfabesi İle Nasil Yazilir - 𐰀𐱃𐰀𐱅𐰇𐰼𐰚
Hiç de Nasıl Yazılır
Türk Öğün Çalış Güven Nasıl Yazılır
Kun Feyekun Nasıl Yazılır
İyiki Nasıl Yazılır