Nasıl Yazılır: #saptama

Saptama, Arapça kökenli 'tesbit' (ya da 'tespit') kelimesine karşılık olarak Atatürk tarafından önerilmiş ve zaman içinde dile yerleşmiş bir kelimedir.

Saptamak. This verb is Cep Kılavuzu's (1935) replacement for tespit etmek 'to establish, confirm'. Whoever devised it was playing the 1930s game of finding what might have been the Turkish etymon of the Arabic word for which a replacement was being sought. There was a suffix - ta-, appearing in the archaic yastamak 'to lean' and yaştamak 'to grow old', superseded since the fifteenth century by yaslamak and yaşlanmak respectively. So, if saptamak had ever existed, its modern equivalent would probably have been saplamak. That, however, exists in present day Turkish with the meaning 'to thrust, pierce'. But your true öztürkçeci has no difficulty in disposing of that kind of objection. Aksan (1976: 48) notes that there is a Kirghiz word saptamak, meaning, among other things, 'to wish, claim'. 'Türkiye Türkçesinde saptamakla yeni bir anlam yüklenmiş, bu da yadırganmamış, tutunmuştur' (In the Turkish of Turkey, saptamak has been given a new meaning, and this has not been considered odd but has caught on).

(Geoffrey Lewis, The Turkish Language Reform: A Catastrophic Success)

Türkçeye "Trajik Başarı" adıyla çevrilen eserinde ünlü Türkolog Geoffrey Lewis "saptamak"ın morfolojik yönden analiz edildiği takdirde Türkiye Türkçesindeki "saplamak" fiilinin arkaik yani eski haliyle söylenişinden başka bir anlama gelmediğini ifade etmektedir.

Tespit, Arapça söylenişiyle tesbit kelimesi ise subut, sabit ve ispat (isbat) ile aynı kökten gelir ve yerinden oynatılmazcasına kesinleştirilmiş, kanıtlanmış hale getirmek anlamına gelir. Kelimenin Arapçadaki sbt (sabt) kökü Türkçede sapta'ya çevrilerek dile kazandırılmıştır.

Günümüzde oturmuş anlamıyla "saptama" kelimesinin 'bir konu hakkında çürütülemeyecek kadar sağlam bir değerlendirme yapmak' anlamına geldiğini söyleyebiliriz.