TDK arşivinde şöyle dörtlü bir sonuç çıkıyor:
Ana dil Başka diller türetmiş olan eski dil. Fr.: Langue mère Dilbilim Terimleri Sözlüğü ana dil Bugün ses yapısı, şekil yapısı ve anlam bakımından birbirinden az çok farklılaşmış bulunan dil veya lehçelerin, kök bakımından bilinmeyen bir tarihte birleştikleri ortak dil: Ana Türkçe, Ana Moğolca, Ana Altayca, Roman dillerine kaynaklık eden Latince gibi. Başlıca dünya dilleri, sayıları sınırlı birtakım eski ana dillerin zaman içinde lehçeler ve müstakil diller hâlinde dallanarak farklılaşmasından oluşmuştur. İng.: primitive language Fr.: langue mère Alm.: Ursprache
(Gramer Terimleri Sözlüğü)
Ana dili Bir kimsenin ocağında konuşulan ve kendisince ilk öğrenilen dil. Fr.: Langue maternelle Dilbilim Terimleri Sözlüğü ana dili İnsanın doğup büyüdüğü aile ve soyca bağlı bulunduğu toplum çevresinden öğrendiği, bilinç altına kadar inebilen ve kişilerle toplum arasındaki ilişkilerde en güçlü bağı oluşturan dil: İnsandaki ana dili duygusu konuşmadaki bazı yanlışları kolaylıkla önler. İng.: mother tongue Fr.: langue maternelle, langue transmissible Alm.: Muttersprahe
(Gramer Terimleri Sözlüğü)
Anadil Aynı kökten gelen çeşitli dillerin varsayılan kaynağı. Bugünkü Türk lehçeleri, eski bir anadilden doğarak gelişmiştir. İng.: primitive language, common language Fr.: langue mère, langue commune Alm.: Ursprache, Grundsprache Dilbilgisi Terimleri Sözlüğü anadil İng.: native language
(Bilgisayar Terimleri Karşılıklar Kılavuzu)
Anadili Kişinin evinden, çevresinden öğrendiği dil. İng.: mother language Fr.: langue maternelle, langue transmissible Alm.: Muttersprache Dilbilgisi Terimleri Sözlüğü anadili Azerbaycan Türkçesi: ana dili; Türkmen Türkçesi: ene dili; Gagauz Türkçesi: anadili; Özbek Türkçesi: ?na tili; Uygur Türkçesi: ana tili; Tatar Türkçesi: tuygan tel ~ ana tele; Başkurt Türkçesi: tuğan tel ~ äsä tele; Kmk: ana til;Krç.-Malk.: ana til; Nogay Türkçesi: ana tîlî; Kazak Türkçesi: ana tili; Kırgız Türkçesi: ene tili; Alt: töröl til;Hakas Türkçesi: pos tîlî ~ töreen tîl; Tuva Türkçesi: t'öreen tıl; Şor Türkçesi: tugan tili; Rusça: rodnoyyazık
(Türk Dünyası Gramer Terimleri Kılavuzu)
12 Eylülden önceki TDK'dan kalmış güzel miraslar bunlar tabi... Buna göre anneden öğrenilen dil "ana dili" ve "anadili"dir. Ayrı yazılabilir çünkü bu gerçek anlamda ana dili, insanın annesinden öğrendiği dil. (mother language, muttersprache). Bu başlıktaki tanımların da büyük çoğunluğu aslında bu kapsamda. Öte yandan uygulamaya bakarsak "ana dil"/"anadil" kök dil anlamında değil %99 ana dili anlamında kullanılıyor. Bu nedenle TDK'nın bu terminolojisini görmezden gelmemiz de gerekebilir. Yaygınlığa bakıp illa ana/dil diyeceksek o zaman birleşik yazalım derim. Çünkü ana dil derken zaten "annenin dili" anlamı tamamen kaybolmuş. "ana dili"nin kısalmış, kalıplaşmış bir hali var burada. Kök dil anlamına gelene de "ana dil" deriz. Bir seçenek...
ıstırab mı ızdırap mı??Tıraş mı Traş mı?Anadolumuz Nasıl Yazılır??Vaat Etmek mi Vâdetmek mi?Herşey Nasıl Yazılır?
